Ενας χρόνος με τον Ομπάμα

Yποσχέθηκε τα πάντα. Και πάνω απ’ όλα, ένα θαύμα. Ακόμη και ο ίδιος, όμως, ήταν θαύμα. Νέος, μαύρος, εγγονός Αφρικανών μεταναστών και αουτσάιντερ. Eναν χρόνο μετά την εκλογή του στην Προεδρία των ΗΠΑ, ο Μπαράκ Ομπάμα δεν κρίνεται πλέον ως θαύμα. Οι προεκλογικές του υποσχέσεις μετριούνται με τα έργα του και οι προτάσεις του με τα αποτελέσματά τους.

Η εκλογή του Ομπάμα αποτέλεσε, μεταξύ άλλων, δικαίωση για τους κατατρεγμένους όλου του πλανήτη. Το αμερικανικό όνειρο αναβίωσε με τον πλέον ξεκάθαρο και αδιαμφισβήτητο τρόπο. Πολλοί αποδίδουν την εκλογή του στο προσωπικό του χάρισμα, στη μοντέρνα καμπάνια και τις νέες ιδέες του. Οι πιο προσγειωμένοι εκτιμούν ότι δεν θα είχε πιθανότητες αν η Αμερική δεν είχε πιάσει πάτο και αν ο Τζορτζ Γ. Μπους δεν είχε αποτύχει τόσο πανηγυρικά. Ο Ομπάμα, όμως, δεν αναμετριέται σήμερα με τον προκάτοχό του. Αυτός έχει ήδη ηττηθεί από την Ιστορία. Αναμετριέται με τα τεράστια προβλήματα, τις ακόμη μεγαλύτερες προσδοκίες που καλλιέργησε και κυρίως με τις αμερικανικές ψευδαισθήσεις περί μιας ανυπέρβλητης υπερδύναμης που έχει λύσει τα προβλήματα των πολιτών της.

Η πτώση της δημοτικότητάς του είναι αυτονόητη. Η εξουσία φέρνει φθορά και αμφισβήτηση. Ο μήνας του μέλιτος έχει προ πολλού εξανεμιστεί ενώ η ανεργία, τα θέματα κοινωνικής πρόνοιας και τα ανοιχτά στρατιωτικά μέτωπα επιμένουν. Δώδεκα μήνες από την εκλογή του, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι πιο δημοφιλής μακριά από τα σύνορα της χώρας του. Κάτι είναι κι αυτό.

Τι είπε και τι έκανε

Οι προεκλογικές δεσμεύσεις δεν είναι σπάνιο να είναι κυρίως προεκλογικές και καθόλου δεσμεύσεις. Ο Μπαράκ Ομπάμα έχει μέχρι τώρα και από τα δύο είδη στο διάστημα της διακυβέρνησής του.

Βάση Γκουαντάναμο
Ο Πρόεδρος είχε χαρακτηρίσει τη βάση «ένα θλιβερό κεφάλαιο στην αμερικανική ιστορία» και υπέγραψε το υπεσχημένο κλείσιμό της την πρώτη κιόλας μέρα της θητείας του. Το Γουαντάναμο πρέπει να κλείσει ώς τον Ιανουάριο του 2010. Η μεταφορά, ωστόσο, των κρατουμένων σε άλλα σωφρονιστικά ιδρύματα των ΗΠΑ και σε άλλες χώρες συμμάχους παραμένει πρόβλημα.

Οικονομία
Το πακέτο των 540 δισεκατομμυρίων ευρώ προκειμένου να τονωθεί η αγορά εγκρίθηκε με μεγάλη δυσκολία από το Κογκρέσο. Μπορεί να απέτρεψε την περαιτέρω βύθιση της οικονομίας στην ύφεση, έχει ωστόσο προκαλέσει σφοδρή δημόσια κριτική καθώς αυξάνει επικίνδυνα το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα. Ανάμικτα συναισθήματα προκάλεσε και η απόφαση του Λευκού Οίκου να αναλάβει το βάρος για τη διάσωση της Chrysler και της General Motors. Την ίδια ώρα οι Τράπεζες παραμένουν ανεξέλεγκτες, αν και ο Πρόεδρος είχε κάνει λόγο για σοβαρό έλεγχο από το κράτος, ενώ τα golden boys, μετά την παροδική οπισθοχώρηση, συνεχίζουν να απολαμβάνουν τα μπόνους τους.

Υγεία
Ο Μπαράκ Ομπάμα δεν χαρακτηρίστηκε άδικα «σοσιαλιστής» ?κυρίως από τους εχθρούς του. Και μπορεί ο όρος να είναι ακόμη «βρόμικος» για τους Αμερικανούς, αλλά το πρότυπο για το Σύστημα Δημόσιας Υγείας προέρχεται από την Ευρώπη. Σήμερα η πιο συνηθισμένη αιτία χρεοκοπίας ιδιωτών στις ΗΠΑ είναι τα χρέη για υπηρεσίες Υγείας, κάτι άγνωστο στην υπόλοιπη Δύση. Τα τεράστια ποσά που ξοδεύονται στον τομέα αυτό ?περίπου 16% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της χώρας? δεν εξασφαλίζουν ποιοτικές υπηρεσίες, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να κατατάσσονται κάτω από τον μέσο όρο στους σχετικούς πίνακες με τις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου. Η συζήτηση, λοιπόν, αφορά τόσο τα ποσά που επενδύονται όσο και την ποιότητα των υπηρεσιών και την πρόσβαση του πολίτη σε αυτές. Το αμφιλεγόμενο σχέδιο του Μπαράκ Ομπάμα συναντά αντιδράσεις και όχι μόνον από την αντιπολίτευση, ενώ οι πρόχειροι υπολογισμοί φέρνουν το κόστος του προγράμματος στο δυσθεώρητο 1,5 τρισεκατομμύριο ευρώ. Πριν από τις εκλογές είχε υποσχεθεί ένα «καθολικό σύστημα», που θα επέτρεπε ακόμη και στους 50 και πλέον εκατομμύρια ανασφάλιστους πολίτες πρόσβαση στο σύστημα Υγείας. Σήμερα έχει να αντιμετωπίσει εκείνους που θεωρούν ότι η περίθαλψη δεν αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα του πολίτη. Με άλλα λόγια, διαπιστώνει ότι υπήρχαν σοβαροί λόγοι που η εξαγγελθείσα μεταρρύθμιση του Μπιλ Κλίντον δεν έγινε ποτέ.

Περιβάλλον
Ο Μπαράκ Ομπάμα εμφανίστηκε με ολοκληρωμένο το προφίλ του «πράσινου» πολιτικού. Υποστήριξε τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας, έναν φιλόδοξο περιορισμό εκπομπής καυσαερίων, τη μείωση κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ακόμη και τη διαχρονικά περιφρονημένη Συνθήκη του Κιότο. Ενόψει, ωστόσο, της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης, που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο και αναμένεται να καταλήξει στον οδικό χάρτη της παγκόσμιας προσπάθειας ενάντια στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, οι ΗΠΑ εμφανίζονται μάλλον διστακτικές, αφήνοντας την Ευρωπαϊκή Ενωση να ανησυχεί κατά πόσο το όποιο αποτέλεσμα προκύψει στην Κοπεγχάγη θα είναι ισχυρό και δεσμευτικό. Την ίδια ώρα οι πιο μετριοπαθείς σημειώνουν ότι ο Μπαράκ Ομπάμα, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, δέχεται τουλάχιστον να συζητήσει για το περιβάλλον.

Ιράκ - Αφγανιστάν
Τον Νοέμβριο του 2009 οι Αμερικανοί εξέλεξαν έναν Πρόεδρο ο οποίος ήθελε ειρήνη. Είχε αντιληφθεί τη διεθνή απομόνωση στην οποία είχε οδηγηθεί η χώρα από τις λανθασμένες, όπως έλεγε, επιθετικές επιλογές και είχε σκοπό να αλλάξει τα πάντα. Μίλησε για απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, η οποία θα ξεκινήσει το ερχόμενο καλοκαίρι και θα έχει ολοκληρωθεί ώς το τέλος του 2011. Σήμερα στο Ιράκ υπηρετούν περισσότεροι από 140.000 Αμερικανοί στρατιώτες, με τους 100.000 από αυτούς να ανήκουν στο πρώτο «κύμα» εξόδου. Η κατάσταση στην περιοχή παραμένει έκρυθμη, με αποτέλεσμα η κριτική να επικεντρώνεται κυρίως στο ποιο αποτέλεσμα έχει επιτευχθεί ώστε να επιτρέπεται η απεμπλοκή των δυνάμεων των ΗΠΑ. Την ίδια ώρα ο φόρος αίματος και τα τρισεκατομμύρια που εκταμιεύονται για να συντηρηθεί η πολεμική ετοιμότητα, αμβλύνει σημαντικά τις αντιδράσεις των συντηρητικών Ρεπουμπλικάνων και, αν μη τι άλλο, εξασφαλίζει τη στήριξη της κοινής γνώμης. Η περίπτωση, πάντως, του Αφγανιστάν είναι διαφορετική. Εκεί η Ουάσιγκτον θεωρεί ότι το μέτωπο πρέπει να ενισχυθεί, γι' αυτόν τον λόγο και συνεχίζει την εκστρατεία του κ. Μπους να πείσει τους συμμάχους να αυξήσουν τη συμμετοχή τους. Οι ξένοι μπορεί να ακούν τον Ομπάμα με μεγαλύτερη συμπάθεια, αλλά στην πράξη οι πολίτες των περισσότερων χωρών εξακολουθούν να βλέπουν με την ίδια άρνηση τη συμμετοχή των στρατιωτών τους σε έναν πόλεμο με αμφιλεγόμενο διακύβευμα, ο οποίος εξελίσσεται ?έτσι κι αλλιώς? πολύ μακριά από τα σπίτια τους. Παρ' όλα αυτά, ο Ομπάμα τιμήθηκε φέτος με το Νομπέλ Ειρήνης, αφήνοντας αμήχανη τη διεθνή κοινότητα, αλλά και φέρνοντας τον ίδιο σε προφανή αδυναμία να εξηγήσει τι είναι αυτό που βαθμολογήθηκε στην περίπτωσή του. Οι επικριτές του μιλούν για τεράστιο επικοινωνιακό λάθος. Οι φίλοι του περιορίζονται να υποστηρίξουν ότι επιβραβεύθηκαν οι καλές προθέσεις.

Δημοτικότητα
Η εικόνα του Προέδρου δεν θα μπορούσε να μείνει αλώβητη. Από το 69% της ημέρας ορκωμοσίας του Ομπάμα, στις 20 Ιανουαρίου 2009, η δημοτικότητά του μετρήθηκε στο 51% στο τέλος Οκτωβρίου. Η πτώση αποδίδεται κυρίως στην αδυναμία της νέας κυβέρνησης να αναστρέψει το κλίμα στη χώρα και, βεβαίως, στις υπερβολικές -μη ρεαλιστικές- προσδοκίες των πολιτών. Και πάλι, ωστόσο, οι αριθμοί του είναι καλύτεροι τόσο από αυτούς του Μπους όσο και από του Κλίντον για την αντίστοιχη περίοδο.

ethnos