Θαλάσσιοι "γίγαντες" στα νερά του Αιγαίου

Με έναν τρόπο που ίσως υπερβαίνει το ένστικτο της επιβίωσης 2.500 «θαλάσσιοι γίγαντες» ζουν στα νερά της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου.

Μάλιστα, 27 από αυτούς εντοπίστηκαν από την ερευνητική ομάδα «Αρχιπέλαγος» το διάστημα Σεπτεμβρίου - Νοεμβρίου 2009 στα νερά του βορειοανατολικού και κεντρικού Αιγαίου, πέρασμα σταθερό και μόνιμο εδώ και χιλιάδες χρόνια για το σπάνιο είδος της φάλαινας φυσητήρα, του μεγαλύτερου θηλαστικού με δόντια στον κόσμο.

Μετρά 20 εκατομμύρια χρόνια ζωής και μεταναστεύει σταθερά, τους φθινοπωρινούς κυρίως μήνες, στα νερά της νότιας Κρήτης, ανάμεσα στη Σάμο, τη Χιο, την Ικαρία, φτάνοντας μέχρι και τα θαλάσσια ρήγματα της Χαλκιδικής.

Κίνδυνος η άγνοια

Το γιγάντιο αυτό θηλαστικό, που πρώτη φορά καταγράφηκε από τον Αριστοτέλη στο έργο του «Περί ζώων ιστορίαι», επιβιώνει μέχρι και σήμερα και κινδυνεύει πλέον κυρίως «από την άγνοια γι' αυτά τα ζώα και την παντελή έλλειψη διαχείρισης του μοναδικού θαλάσσιου περιβάλλοντος του Αιγαίου», όπως εξηγεί ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας «Αρχιπέλαγος», Θοδωρής Τσιμπίδης. Η ομάδα «Αρχιπέλαγος» σαρώνει εδώ και 12 χρόνια τα νερά του Αγαίου με ένα ιστιοπλοϊκό και ένα υδρόφωνο προσπαθώντας να καταγράψει τα χαρακτηριστικά και τη βιολογία των φαλαινών φυσητήρων.

Η χώρα διαθέτει μόλις δυο θαλάσσια πάρκα, της Αλοννήσου και της Ζακύνθου, ενώ αχαρτογράφητα παραμένουν τα μοναδικά θαλάσσια δάση της Ποσειδωνίας, όπως επισημαίνει η υδροβιολόγος της ομάδας Αναστασία Μήλιου, ενώ δεν έχει γίνει καμία επίσημη καταγραφή της βιολογίας και των χαρακτηριστικών της φάλαινας φυσητήρα στα νερά του Αιγαίου.

Μόλις 10 λεπτά περνά η φάλαινα φυσητήρας στην επιφάνεια της θάλασσας, όπου βγαίνει για να πάρει μια ανάσα, καθώς βουτά σε βάθος τουλάχιστον 2.000 μέτρων για περισσότερη από μια ώρα.

Ο μεγαλύτερος εγκέφαλος ζώου

Οι θηλυκές φάλαινες φυσητήρες φτάνουν τα 12 μέτρα και τους 20 τόνους, ενώ τα αρσενικά αγγίζουν τα 18 μέτρα και τους 50 τόνους. Υπολογίζεται μάλιστα πως ο εγκέφαλός τους είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος μετά του ανθρώπου.

Την ανεπτυγμένη νοημοσύνη τους μαρτυρά άλλωστε και ο τρόπος που επιλέγουν την τροφή τους. Για να τραφούν χρειάζονται έναν τόνο τροφής τα μεγάλα αρσενικά και μισό τα θηλυκά. Δεν τρώνε ποτέ μικρά ψάρια αλλά τα μεγάλα καλαμάρια που ζουν σε βάθος τουλάχιστον 1.500 μέτρων.

Το μαγικό στον τρόπο που κυνηγούν την τροφή τους έγκειται στο γεγονός ότι επισκέπτονται τις περιοχές όπου βρίσκονται αυτά τα είδη όταν έχουν αναπαραχθεί. Ετσι δε διαταράσσουν την αλυσίδα του οικοσυστήματος και φροντίζουν να υπάρχουν πάντα αποθέματα. Μάλιστα επειδή τα αρσενικά χρειάζονται έναν τόνο τροφής κινούνται πάντα μόνα τους ή κατά δυάδες, ενώ τα θηλυκά μαζί με τα νεαρά του κοπαδιού.

33.000 φράσεις και δεκάδες διάλεκτοι

Παρότι ταξιδεύουν χώρια, φροντίζουν να έχουν ένα μόνιμο σύντροφο. Ακόμη και όταν έχουν απομακρυνθεί, μέσω δυνατών και ξεχωριστών ήχων καταφέρνουν και έρχονται σε επαφή με το σύντροφό τους όσο μακριά κι αν βρίσκεται.

Σύμφωνα μάλιστα με την παρατήρηση τόσο της ομάδας «Αρχιπέλαγος» όσο και διεθνών ερευνητικών ομάδων, οι φάλαινες φυσητήρες έχουν αναπτύξει περισσότερους από 33.000 ήχους, που ισοδυναμούν με 33.000 φράσεις, ενώ ανάλογα με το γεωγραφικό περιβάλλον όπου ζουν αναπτύσσουν και διαφορετική διάλεκτο.

Με τους δυνατούς ήχους που παράγουν, άλλωστε, ακινητοποιούν και τα θηράματά τους που αναπτύσσουν μεγαλύτερη ταχύτητα από τις ίδιες.

Οι κίνδυνοι

Καμπανάκι κινδύνου κρούουν στην Πολιτεία τα μέλη της ομάδας «Αρχιπέλαγος» ζητώντας σχεδιασμένη πολιτική και ενημέρωση για το σπάνιο αυτό είδος που ζει στις ελληνικές θάλασσες και κινδυνεύει εάν δεν παρθούν άμεσα μέτρα.

Μπορεί η υπεραλιεία να μην επηρεάζει άμεσα τις φάλαινες φυσητήρες, καθώς τρέφονται με ιδιαίτερα μεγάλα ψάρια, ωστόσο κινδυνεύουν από τη θαλάσσια ρύπανση, από το πέρασμα μεγάλων πλοίων, αλλά και τους δυνατούς ήχους που μπορεί να προέρχονται από τα γνωστά ηχοεντοπιστικά συστήματα sonar, δυναμίτες ή ακόμη και στρατιωτικές ασκήσεις.